İlgi (a)’da ve (b)’de kayıtlı yazılar ile; … ilçesi, … Mahallesi, pafta …, ada … parsel sayılı taşınmaz üzerinde çeşitli silah ve parçaları üretimi konusunda faaliyet göstermek üzere kuruluş izni talep eden “… Limited Şirketi“ ünvanlı iş yerinin söz konusu parselde üretim tesisinin kurulması ve işletilmesinin uygun olup olmadığı hakkında bilgi talep ettiği, söz konusu parselin "Tarımsal Niteliği Korunacak Alan" olarak planlı olması nedeniyle, bahse konu faaliyetin belirtilen parselde yapılmasının Plan ve Proje Müdürlüğünüzce uygun bulunmadığı ve yapı ruhsatına esas imar durumu belgesinin verilemediği, … Büyükşehir Belediye Başkanlığının da bahse konu işletmeye ilişkin … tarihinde anılan adreste yapılan denetiminde firmanın savunma sanayi alanında silah üretimi konusunda ruhsatsız faaliyet gösterdiğinin tespit edildiği, motor gücünün yaklaşık 100 HP olduğu İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğe göre işyerinin ikinci sınıf gayrisıhhi müessese kapsamında kaldığı, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7 nci maddesine göre işyeri ruhsatı verme, denetleme ve her türlü müeyyide uygulama yetkisinin Başkanlığınıza ait olduğunun belirttiği, bu defa Başkanlığınızca söz konusu işletmede 29.12.2022 tarihinde yapılan denetim ve kontroller neticesinde, işletmenin işyeri açma ve çalışma ruhsatının olmadığının tespit edildiği ve belediye encümeni kararı ile faaliyetin menine ve idari para cezasına ilişkin karar alındığı belirtilerek bahse konu işletmenin faaliyet konusunun harp araç gereç ve silah mühimmat üretim ve imalatına ilişkin olduğu, 5201 Sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarına İlişkin Denetim Kanunu ve buna bağlı çıkan yönetmelikler incelendiğinde yetkinin Milli Savunma Bakanlığına ait olması ve İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte de harp araç ve gereçleri ile silah ve mühimmat üretimi yapan iş yerlerine ilişkin işyeri açma ve çalışma ruhsatının düzenlenmesi ve yaptırım uygulanması hususunda açık bir hüküm bulunmadığından söz konusu bu ve benzeri işletmelere Başkanlığınızca işyeri açma ve çalışma ruhsatının düzenlenip düzenlenemeyeceği ile denetim ve yaptırım uygulanıp uygulanamayacağı hususlarında Bakanlığımız görüşü talep edilmiştir.

Bilindiği üzere, 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanunun 1 inci maddesinde “Bu Kanunun amacı, harp araç ve gereçleri ile silâh, mühimmat ve patlayıcı madde üreten sanayi kuruluşlarının kurulması, işletilmesi ve yükümlülükleri ile denetimine ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.” hükmü,

3 üncü maddesinde “Harp araç ve gereçleri ile silâh, mühimmat ve bunlara ait yedek parçalar ve patlayıcı maddeleri üretecek kuruluşların kurulması ve işletilmesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Millî Savunma Bakanlığının iznine bağlıdır.

Üretim tesislerinin nerelerde kurulacağı ve depolarıyla satış yerlerinin nerelerde bulunacağına ilişkin yatırımcı kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişilerin teklifi, İçişleri ve Çevre ve Orman bakanlıklarının uygun görüşü alındıktan sonra Millî Savunma Bakanlığınca onaylanır.

Yıllık listelerde belirlenen silâhlar ile bunlara ait mühimmat ve yedek parçaların iç pazara üretici veya dağıtıcı firmalarca sunulmasına, İçişleri Bakanlığının olumlu görüşü alınarak Millî Savunma Bakanlığınca izin verilebilir.” hükmü,

Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde “…

h) Kuruluş izni: Kuruluş tarafından, Kontrole Tabi Liste kapsamında bulunan bilgi, belge, proje, malzeme veya hizmetlerin üretiminin gerçekleştirilmesi maksadıyla kurulacak tesislerin, 18/12/1981 tarihli ve 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu kapsamında bulunmayan arazilerde kurulabilmesi için öncelikle Makamdan alınması gereken izni,

…

n) Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı (Makam): 5202 sayılı Kanun ile yetkilendirilen Millî Savunma Bakanlığı adına Teknik Hizmetler Dairesi Başkanlığını,

…

s) Üretim İzin Belgesi: Üretim izni alınmasını müteakip Makam tarafından süresiz olarak tanzim edilen belgeyi,

ş) Üretim izni: Kuruluşlara, Kanun kapsamında üretim yapabilmeleri için, denetim heyeti vasıtasıyla yapılacak denetim sonucunda, Millî Savunma Bakanının onayı ile verilen izni,

…” hükmü,

6 ncı maddesinde “(1) Kontrole Tabi Liste kapsamında yer alan malzemeleri üretecek kuruluşların kurulması ve işletilmesi, yatırımcı kuruluşların başvurularını müteakip, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının görüşü alındıktan sonra Makamın iznine bağlıdır.

(2) Kuruluşun, Kontrole Tabi Liste kapsamındaki malzemeyi üretmek üzere kurulması talebi; Makam tarafından, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının görüşü de alınarak değerlendirilir ve sonuç ilgili kuruluşa bildirilir.

(3) Üretim tesislerinin nerelerde kurulacağı ve depolarıyla satış yerlerinin nerelerde bulunacağına ilişkin yapılan talepler ise, yatırımcı kuruluşların başvurularını müteakip; İçişleri, Sağlık ve Çevre ve Orman Bakanlıkları ile Genelkurmay Başkanlığının uygun görüşü alındıktan sonra Makam tarafından sonuçlandırılır ve ilgili kuruluşa, kuracağı tesis için kuruluş izni verilir.” hükmü,

10 uncu maddesinde “(1) Tesiste, Kontrole Tabi Liste kapsamında üretim yapılabilmesi için Üretim İzin Belgesi alınması zorunludur.

(2) Üretim İzin Belgesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının görüşü üzerine Makam tarafından, uygun görülmesi hâlinde verilir

…” hükmü,

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 2 nci maddesinde “Bu Yönetmelik, sıhhî ve gayrisıhhî işyerleri ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin ruhsatlandırılması ve denetlenmesine dair iş ve işlemleri kapsar.” hükmü,

4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde “Yetkili idare: Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile kanunlarda münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresini, büyükşehir belediyesi sınırları içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesini, bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe belediyesini, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyeyi, organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğini, endüstri bölgesi sınırları içinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını ve teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketi ile bölgede yer alan ARGE ve tasarım faaliyetinde bulunan firmalar için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı il müdürlüklerini,” ve (t) bendi “İş yeri: Ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin ya da girişimin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan, kara ya da su üzerindeki açık veya kapalı alanda bulunan sabit ya da mobil yerleri” hükmü,

6 ncı maddesinin birinci fıkrasında “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.” ve üçüncü fıkrasında “İşyeri açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerlerini bu Yönetmeliğe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1 ve 2’de yer alan durumlarına uygun formu doldurarak yetkili idareye başvurur.” hükmü,

9 uncu maddesinde “Bu Yönetmelik kapsamına girmesine rağmen adı ve nitelikleri belirtilmeyen sıhhî bir işyerinin açılması halinde, benzeri işyerleri için öngörülen esaslara göre işlem yapılır.

Bu Yönetmelik ile sınıf tespiti yapılmamış gayrisıhhî müesseseler için sınıf tespiti; ilgili tesisin neden olabileceği kirleticilerin nitelik ve niceliği ile izalesi konusundaki proje ve açıklama raporu, neden olabileceği çevre sağlığı riskleri, açıklamalı proses akım şeması, eğer kurulu ise kapasite raporu (yoksa kişinin beyanı), toplam motor gücü, toplam personel sayısı ve tesisin diğer özelliklerine ilişkin bilgi ve belgeler dikkate alınarak Sağlık Bakanlığı tarafından yapılarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bildirilir.” hükmü,

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde;

Harp araç ve gereçleri ile silah ve mühimmat üretimi faaliyet konulu iş yerinin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında ruhsatlandırmaya tabi olduğu, ruhsatlandırmanın mezkûr Yönetmeliğin 9 uncu maddesi esasına göre yapılabileceği, işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmış olan harp araç ve gereçleri ile silah ve mühimmat üretimi tesislerine ilişkin Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmelik kapsamında yürütülecek iş ve işlemleri sonuçlandırma yetkisinin ve sorumluluğunun 5201 sayılı Kanun ile yetkilendirilen Millî Savunma Bakanlığı adına Teknik Hizmetler Dairesi Başkanlığında olduğu,

Diğer taraftan, mezkur iş yerinin sınıfının tespitinde tereddüt hasıl olması durumunda ruhsatlandırmayı yapacak yetkili idarenin tespitine esas sınıf tespitinin, tesisin neden olabileceği kirleticilerin nitelik ve niceliği ile izalesi konusundaki proje ve açıklama raporunun, tesisin neden olabileceği çevre sağlığı riskleri, açıklamalı proses akım şeması, eğer kurulu tesis ise kapasite raporu (yoksa kişinin beyanı), toplam motor gücü, toplam personel sayısı ve tesisin diğer özelliklerine ilişkin bilgi ve belgelerin gönderilmesi halinde değerlendirme yapılabileceği değerlendirilmektedir.