Konuya dair Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü tarafından verilen görüşü sizler için inceledik.

İlgide kayıtlı yazınız ile;

-İmar planı ve yapı kullanma izin belgesi bulunmayan taşınmazlar üzerinde yetkili idaresince işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenen iş yerlerinin devri ve/veya intikali,

-İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin yayımından önceki yıllarda 1/1000 ölçekli uygulama imar planında akaryakıt istasyonu planlı mevzi imar planı yapılmış ancak 1/5000 ölçekli imar planında akaryakıt istasyonu plan notu bulunmayan akaryakıt ve otogaz istasyonlarının devri ve/veya intikali,

-İmar planında akaryakıt istasyonu olarak planlanmış geçerli yapı kullanma izin belgesi bulunan taşınmazı kapsayan bölgesel imar uygulaması başlatılmış ancak henüz uygulama sonuçlandırılıp imar çapı düzenlenemeyen akaryakıt istasyonlarının işyeri açma ve çalışma ruhsatının devri ve/veya intikali,

-Mülga belde belediyelerin mülkiyeti halindeyken 6360 sayılı Kanun kapsamında mülkiyeti büyükşehir belediyesine aktarılmış yapı kullanma izin belgesi bulunmayan ancak işyeri açma ve çalışma ruhsatı bulunan söz konusu Kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırlarının il sınırları olması münasebetiyle 5216 sayılı Kanun kapsamında Toptancı Haller ve Terminaller içerisindeki yapı kullanma izin belgesi bulunmayan ancak daha önceki yetkili idarece işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenen iş yerlerinin devri ve/veya intibakı,

-İmar planı bulunmadığı halde geçmiş yıllarda ilgili belediyesince yapı kullanma izin belgesi tanzim edilmiş ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenmiş iş yerlerinin devri ve/veya intikali,

Hususlarında Bakanlığımız görüşü talep edilmektedir.

Bilindiği üzere, 3194 sayılı İmar Kanununun 3 üncü maddesi “Herhangi bir saha, her ölçekteki plan esaslarına, bulunduğu bölgenin şartlarına ve yönetmelik hükümlerine aykırı maksatlar için kullanılamaz.” hükmünü,

20 nci maddesi “Yapı:

a) Kuruluş veya kişilerce kendilerine ait tapusu bulunan arazi, arsa veya parsellerde,

b) Kuruluş veya kişilerce, kendisine ait tapusu bulunmamakla beraber kamu kurum ve kuruluşlarının vermiş oldukları tahsis veya irtifak hakkı tesis belgeleri ile,

İmar planı, yönetmelik, ruhsat ve eklerine uygun olarak yapılabilir.” hükmünü,

21 inci maddesinin birinci fıkrası “Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26 ncı maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden (....) (1) yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir.” hükmünü,

30 uncu maddesi “Yapı tamamen bittiği takdirde tamamının, kısmen kullanılması mümkün kısımları tamamlandığı takdirde bu kısımlarının kullanılabilmesi için inşaat ruhsatını veren belediye, valilik (...) bürolarından; 27 nci maddeye göre ruhsata tabi olmayan yapıların tamamen veya kısmen kullanılabilmesi için ise ilgili belediye ve valilikten izin alınması mecburidir. …” hükmünü,

31 inci maddesi “... Kullanma izni verilmeyen ve alınmayan yapılarda izin alınıncaya kadar elektrik, su ve kanalizasyon hizmetlerinden ve tesislerinden faydalandırılmazlar. …” hükmünü,

5393 sayılı Belediye Kanununun 80 inci maddesi “Belediye sınırları ve mücavir alanları içinde, kara yolu ile yolcu taşıma hakkına sahip gerçek ve tüzel kişilerin şehirlerarası otobüs terminali kurmalarına ve işletmeleri ile her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar plânına uygun olmak kaydıyla belediye tarafından izin verilebilir. Akaryakıt istasyonlarına izin verilmesi için nazım imar plânında akaryakıt istasyonu olarak gösterilmesi şarttır. Bu istasyonlara çalışma ruhsatı büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi tarafından verilir.” hükmünü,

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 5 inci maddesinin ikinci fıkrası “Alt kademe planların, üst kademe planların kesinleştiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde ilgili idarece üst kademe planlara uygun hale getirilmesi zorunludur. Aksi halde, üst kademe planları onaylayan kurum ve kuruluşlar, alt kademe planları en geç altı ay içinde üst kademe planlara uygun hale getirir ve resen onaylar. Alt kademe planlarla üst kademe planlar arasındaki uyumsuzluğun giderilmesine ilişkin on sekiz aylık süre içindeki yeni yapı ruhsatı başvuruları, yürürlükte olan uygulama imar planına göre sonuçlandırılır. Bu sürenin dolduğu tarihe kadar alt kademe planlar ile üst kademe planlar birbirleriyle uyumlu hale getirilmemişse, planlar birbiriyle uyumlu hale getirilinceye kadar bu alanlarda yeni yapı ruhsatı düzenlenmez. Mahkemelerce yürürlüğü durdurulan planlarda yürürlüğün durdurulduğu süre bu sürelere ilave edilir.” hükmünü,

Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin 2 nci fıkrası “Mekânsal planlar, plan kademelenmesine uygun olarak hazırlanır. Her plan, planlar arası kademeli birliktelik ilkesi uyarınca yürürlükteki üst kademe planların kararlarına uygun olmak, raporu ile bütün oluşturmak ve bir alt kademedeki planı yönlendirmek zorundadır.” hükmünü,

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi “Yetkili idare: Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile kanunlarda münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresini, büyükşehir belediyesi sınırları içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesini, bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe belediyesini, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyeyi, organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğini, endüstri bölgesi sınırları içinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını ve teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketi ile bölgede yer alan AR-GE ve tasarım faaliyetinde bulunan firmalar için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı il müdürlüklerini,” ve (t) bendi “İş yeri: Ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin ya da girişimin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan, kara ya da su üzerindeki açık veya kapalı alanda bulunan sabit ya da mobil yerleri” hükmünü,

6 ncı maddesinin birinci fıkrası “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.” ve üçüncü fıkrası “İşyeri açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerlerini bu Yönetmeliğe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1 ve 2’de yer alan durumlarına uygun formu doldurarak yetkili idareye başvurur.” hükmünü,

8 inci maddesinin birinci fıkrası “Ruhsatta belirtilen faaliyet konusu, faaliyet alanı ve adresin değişmemesi kaydıyla iş yerinin devredilmesi halinde, devralan kişinin başvurusu üzerine dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınmak suretiyle yeni işletmeci adına tekrar ruhsat düzenlenir. Ancak devredilmek istenen iş yerinin fiziki durumu ve ruhsat dosyasındaki bilgi ve belgelerin işletmecinin kusuru sebebiyle faaliyet konusuyla ilgili bu Yönetmelik kapsamında karşılanması gereken mevzuat hükümlerine aykırı olması halinde, söz konusu aykırılıklar ve noksanlıklar giderilmeden yeni işletmeci adına ruhsat düzenlenemez.” hükmünü,

Ayrıca, Danıştay Onuncu Dairesinin E:2000/2114; K: 2002/3458 nolu kararında “…

Kazanılmış hak kavramına gelince; kazanılmış hak, bir hak sağlamaya elverişli nesnel kuralların bireylere uygulanması ile onlar için doğan öznel hakkın korunması anlamında kabul edilebileceğinden, kazanılmış bir haktan söz edilebilmesi için bu hakkın yeni düzenlemeden önce yürürlükte olan kurallara göre bütün sonuçlarıyla fiilen elde edilmiş olması gerekmektedir.

…” hükmü,

Danıştay Sekizinci Dairesinin işyeri açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin olarak verdiği 09/11/2004 tarihli ve E: 2004/3323, K: 2004/4280 sayılı kararında “… ruhsat başvurularını inceleyecek merciilerin, işyeri açma ve çalıştırma ruhsatlarını verirken, işyerinin bulunduğu yapının imar mevzuatına uygun olup olmadığını göz önünde bulundurması zorunlu olup, imar mevzuatına aykırı (kaçak, tecavüzlü veya ruhsatsız) bir binanın veya işyerinin ruhsatlandırılması olanaklı değildir. …” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri ve Danıştay kararları çerçevesinde;

-Yapı kullanma izin belgesi olmayan yapıların imar mevzuatı uyarınca kullanılması mümkün olmadığından bu durumdaki iş yerlerine işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenmesinin uygun olmayacağı,

-Bir işletmeyle ilgili olarak kazanılmış haktan bahsedebilmek için hakkın yürürlükte olan kurallara göre bütün sonuçlarıyla fiilen elde edilmiş olması gerektiği, düzenlendiği tarihte mer’i olan mevzuat hükümlerine aykırı şekilde alınan işyeri açma ve çalışma ruhsatının ilgili işletme açısından kazanılmış hak olarak değerlendirilmesinin mümkün olmayacağı, bu bakımdan hukuka aykırı olduğu belirlenen idari işlemin geri alınması durumunda, işlem dolayısıyla elde edilen ve kamuya yönelik etki ve sonuç doğuran statülerin kazanılmış hak kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmadığı,

-Faaliyete başladığı dönemde yürürlükte bulunan mevzuat dâhilinde yetkili idare tarafından ruhsatlandırılan iş yerlerinin faaliyet konusunun, faaliyet alanının ve adresinin değişmemesi kaydıyla Yönetmeliğin 8 inci maddesi kapsamında değerlendirilerek işletmecinin kusuru sebebiyle oluşmuş aykırılık bulunmaması halinde devir işlemlerinin sonuçlandırılabileceği,

-Daha önce meri imar mevzuatına uygun olarak yetkili idarelerce ruhsatlandırılan ve sonrasında meydana gelen aykırılığın işletmecinin kusuru sebebiyle oluşmayan iş yerlerinin anılan Yönetmeliğin 8 inci maddesi kapsamında devredilebileceği Değerlendirilmektedir.