İlgide kayıtlı yazınız ile; gıda işletmelerinin kayıt ve onay işlemlerine ilişkin hususların 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu ve bu Kanuna istinaden Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik çerçevesinde yürütüldüğü, buna göre 01.01.2017 tarihinden sonra ekmek, ekmek çeşitleri, diğer ekmek çeşitleri ve sade pide üreten gıda işletmelerinin işletme kayıt belgesi başvurularında işyeri açma ve çalışma ruhsatı sureti istendiği, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bazı okulların yemekhanelerinde yemek üretiminin yanı sıra yemeğin yanında servis edilmek üzere ekmek üretimi de yapıldığı görüldüğü, bu durumda olan gıda işletmelerinin işletme kayıt belgesi düzenlenmesi aşamasında işyeri açma ve çalışma ruhsatı suretinin istenmediği, ancak bu gıda işletmelerinde üretilen ekmeğin başka son tüketiciye satış yapmak üzere bir gıda işletmesine ve doğrudan son tüketiciye satış yapılması durumunda bu gıda işletmelerinde yönetmelik kapsamında işletme kayıt belgesi düzenlenmesi aşamasında işyeri açma ve çalışma ruhsatı sureti istendiği, … ili, … ilçesi, sınırları içindeki Milli Eğitim Bakanlığına bağlı … Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin ekmek ve unlu mamuller üretimi ile ilgili olarak Bakanlığınızdan işletme kayıt belgesi başvurusunda ekmek üretimi nedeniyle bahsi geçen okuldan işyeri açma ve çalışma ruhsatı sureti istenmesi sonucunda ekte de görüleceği üzere … Belediyesi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünce döner sermayeli işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatına tabi işletmeler dâhilinde olmadığının belirtildiği, Bakanlığınızca yürütülen gıda işletmelerinin kayıt ve onay işlemleri esnasında ekmek, ekmek çeşitleri, diğer ekmek çeşitleri ve sade pide üreten gıda işletmelerinden istenen işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile ilgili olarak, bu işyerlerinin döner sermaye işletmesi veya kamu kurumlarına ait gıda işletmeleri olması durumunda işyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olup olmadığı hususunda Bakanlığımız görüşü talep edilmiştir.

Bilindiği üzere, 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanunun 3 üncü maddesinde “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatını vermeye aşağıdaki merciler yetkilidir:

a) (Değişik: 24/11/2004 – 5259/5 md.) Belediye hudutları ve mücavir alan dışında kalan işyerleri ve işletmelere il özel idareleri.

b) Belediye hudutları ile mücavir alan içinde kalan tüm işyerleri ve işletmelere belediyeler,

c) Belediye hudutları ve mücavir alan içinde kalan işyeri ve işletmelerden büyükşehir belediyesi olan yerlerde;

ca) 2 nci ve 3 üncü sınıf gayrisıhhi müesseseler için büyükşehir belediye başkanlığı,

cb) Sıhhi ve sair işletmeler için ise büyükşehir belediyesi içinde kalan diğer belediye başkanlıkları.” hükmü,

4 üncü maddesinde “3 üncü maddede belirtilen merciler, iznin verilmesi için yapılacak beyan ve incelemelerde aşağıda öngörülen genel kriterlere göre düzenlenecek yönetmeliği esas alırlar.

a) İnsan sağlığına zarar vermemek,

b) Çevre kirliliğine yol açmamak,

c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmamak.” hükmü,

5393 sayılı Belediye Kanununun 15 inci maddesinde “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır:

…

c) Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.

…

l) Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.

…” hükmü,

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 81 inci maddesinde “Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılması işyeri açma izni harcına tabidir.” hükmü,

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde “Yetkili idare: Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile kanunlarda münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresini; büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alanlar içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesini, bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe veya ilk kademe belediyesini; belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyeyi ve organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğini, (…) ifade eder.” ve (t) bendinde “İş yeri: Ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin ya da girişimin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan, kara ya da su üzerindeki açık veya kapalı alanda bulunan sabit ya da mobil yerleri,” hükmü,

5 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde “Özel yapı şeklini gerektiren sinema, tiyatro, düğün salonu, otel, hamam, sauna; ekmek fırını ile akaryakıt, sıvılaştırılmış petrol gazı, sıvılaştırılmış doğal gaz ve sıkıştırılmış doğal gaz istasyonu için yapı kullanma izin belgesinin alınmış olması,” hükmü ve (m) bendinde “Ekmek fırınlarının bu amaca tahsisli ayrık nizamda müstakil binalarda açılmış olması (Ancak, alışveriş merkezleri içinde bulunan 1000 m2 ve üstü alana sahip hipermarket, süpermarket, grossmarket ve megamarket gibi adlarla açılan işyerleri bünyesinde yer alan fırınlarda ayrık nizamda müstakil bina şartı aranmaz.),” hükmü,

6 ncı maddesinin birinci fıkrasında “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.” ve üçüncü fıkrasında “İşyeri açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerlerini bu Yönetmeliğe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1 ve 2’de yer alan durumlarına uygun formu doldurarak yetkili idareye başvurur.” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri çerçevesinde; ticarete yönelik olmadan, münhasıran kendi personelinin veya başka kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarının temini amacıyla kurumların kendilerine ait binalarında faaliyet gösteren yerlerin, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine tabi olmadığı ve bu tür yerlerin ilgili kurumun sosyal tesis işletme usul ve esasları dâhilinde işletilebileceği; buna karşın kamu kurumlarının kendilerine ait binalarında iş yeri tanımı kapsamına giren ve ticarete yönelik faaliyet gösteren yerleri ile yine kurum faaliyetlerinden bağımsız şekilde ticari amaçla üçüncü kişiler tarafından kurum içinde işletilen iş yeri tanımı kapsamındaki yerlerin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümleri uyarınca ruhsatlandırılması gerektiği değerlendirilmektedir.